Nghĩa vụ và quyền lợi của các dân biểu Pháp

Đăng ngày: 10/07/2024 - 13:32Sửa đổi ngày: 10/07/2024 - 14:0

Sau 2 vòng bầu cử Hạ Viện vào ngày 30/06 và 07/07/2024, cử tri Pháp đã lựa chọn 577 dân biểu. Theo lịch trình, từ ngày 08 đến ngày 18/07, các dân biểu thảo luận để lập nhóm chính trị. Ngày 18/07, phiên họp toàn thể đầu tiên được tổ chức để bầu chủ tịch Hạ Viện, nhân vật quyền lực thứ tư trên chính trường Pháp, sau tổng thống, chủ tịch Thượng Viện và thủ tướng

Sau đó, các phe nhóm sẽ « phân chia » các chức vụ then chốt trong Văn phòng Quốc Hội và các ủy ban thường trực. Một câu hỏi hiện chưa có đáp án là ai và thuộc phe nhóm nào sẽ được chọn làm thủ tướng để thành lập chính phủ mới, do không có đảng hoặc liên minh nào giành được đa số tuyệt đối.

Nhiệm vụ chính của dân biểu là gì ?

Trước hết, mỗi dân biểu Pháp đều đại diện cho toàn thể nhân dân, chứ không phải chỉ là đại diện cho các cử tri ở một đơn vị bầu cử, nơi họ đã ra tranh cử. Chính vì thế, Hạ Viện Pháp đã xác định rõ ràng : Các dân biểu không phải phát ngôn viên của riêng các cử tri ở địa phương đó, họ phải xác định tầm nhìn về lợi ích chung của quốc gia.

Mỗi dân biểu có nghĩa vụ tiếp xúc với công dân, duy trì mối liên hệ và quan tâm tới các mối bận tâm của các công dân ở khu vực bầu cử của họ, thông qua việc duy trì các văn phòng thường trực ở địa phương, tổ chức các cuộc họp ở địa phương, các chuyến đi thực địa, trả lời câu hỏi của các cử tri, từ đó truyền đạt mối quan ngại của cử tri với cấp chính quyền cao nhất. Không phải vô cớ mà các dân biểu được cấp kinh phí đi tàu xe và nhiều chuyến bay khứ hồi Paris - địa hạt bầu cử trong suốt nhiệm kỳ dân biểu.

Một nhiệm vụ chính khác của dân biểu là đề xuất, soạn thảo, tranh luận và biểu quyết về các dự luật, theo các ủy ban. Tại Hạ Viện, ngoài các ủy ban đặc biệt hay ủy ban điều tra, thì có 8 ủy ban thường trực : Ủy ban văn hóa - giáo dục, kinh tế, xã hội, phát triển bền vững và quy hoạch lãnh thổ, quốc phòng - vũ trang, đối ngoại, tài chính - kinh tế - kiểm tra ngân sách, và cuối cùng là ủy ban luật pháp. Tám ủy ban này sẽ họp lại để xem xét, tìm hiểu, bàn thảo về các dự luật và lập báo cáo để đưa ra thảo luận trong phiên toàn thể tại Hạ Viện. Sau khi được thông qua ở Hạ Viện, dự luật sẽ được chuyển đến để Thượng Viện thảo luận, rồi lại được chuyển trở lại Hạ Viện. Nếu có bất đồng giữa Hạ Viện và Thượng Viện, thì sẽ có phiên họp của ủy ban lưỡng viện gồm 7 dân biểu Hạ Viện và 7 nghị sĩ Thượng Viện để tìm kiếm đồng thuận. Nếu ủy ban lưỡng viện không ra được văn bản chung thì các dân biểu Hạ Viện vẫn là bên có tiếng nói sau cùng.

Sau khi một dự luật đã được thông qua tại Hạ Viện, nếu không đồng ý, một dân biểu vẫn có thể khiếu nại lên Hội Đồng Bảo Hiến về tính hợp hiến của văn bản, với điều kiện phải có được sự ủng hộ của 59 dân biểu khác. Các dân biểu cũng có nhiệm vụ đánh giá tác động của các chính sách công trên thực tế.

Một nhiệm vụ quan trọng khác của dân biểu Hạ Viện là kiểm tra, giám sát hoạt động của chính phủ, thông qua các câu hỏi chất vấn gửi chính phủ về các vấn đề thời sự. Các phiên chất vấn được phát sóng trực tiếp trên truyền hình 1-2 lần/tuần. Các câu hỏi cũng có thể là dưới dạng văn bản và câu trả lời của chính phủ phải được đăng trên Công báo.

Dân biểu có thể giám sát chính phủ và chất vấn các thành viên nội các thông qua việc yêu cầu Hạ Viện thành lập ủy ban điều tra. Và cuối cùng, nếu tập hợp được chữ ký của 58 dân biểu (10% tổng số dân biểu Hạ Viện), thì các dân biểu có thể yêu cầu bỏ phiếu bất tín nhiệm chính phủ. Để được thông qua, kiến ​​nghị bất tín nhiệm chính phủ phải đạt đa số phiếu tuyệt đối (tối thiểu là 289 phiếu). Trong trường hợp đó, thủ tướng sẽ phải từ chức.

Tại Hạ Viện, các dân biểu có thể hoạt động riêng lẻ hay bắt buộc phải gia nhập các nhóm chính trị ?

Dù không phải là quy định bắt buộc, nhưng các dân biểu thường tập hợp thành nhóm chính trị, để có các ưu thế về tính đại diện chính trị, về thời gian phát biểu, chất vấn chính phủ và các lợi thế tài chính. Các nhóm chính trị có đại diện trong Văn phòng Hạ Viện và trong các ủy ban thường trực tỉ lệ thuận với số dân biểu của nhóm.

Điều kiện để lập nhóm là phải quy tụ được ít nhất 15 dân biểu trở lên. Khi đã tham gia nhóm chính trị, các dân biểu phải tôn trọng quan điểm chính trị của cả nhóm, bỏ phiếu theo quan điểm chính trị của nhóm chứ không phải theo ý kiến cá nhân.

Tuy nhiên, một số dân biểu không đủ đông để lập nhóm thì vẫn có thể liên kết với nhau và vẫn duy trì được sự tự do nhất định trong các quyết định bỏ phiếu. Còn những dân biểu hoạt động riêng rẽ hoàn toàn, không gia nhập các nhóm, không liên kết, thì chỉ chiếm số rất ít. Chẳng hạn, trong Hạ Viện mới bị giải tán, có 11 nhóm chính trị và chỉ có 7 dân biểu hoạt động riêng rẽ. 

Các dân biểu có thể được kiêm nhiệm nhiều chức vụ hay không ?

Để bảo đảm khả năng hoạt động lập pháp độc lập, trước hết, trong nhiệm kỳ ở Hạ Viện, các dân biểu không được kiêm nhiệm chức nghị sĩ Thượng Viện hoặc nghị sĩ Nghị Viện Châu Âu.

Một người cũng không thể vừa là dân biểu Hạ Viện, vừa đảm nhiệm chức vụ hành pháp cấp địa phương như xã trưởng, quận trưởng, quận phó, đô trưởng, trợ lý đô trưởng, chủ tịch Hội đồng tỉnh, hội đồng vùng ... Tuy nhiên, để bảo đảm sự kết nối nhằm nắm vững các vấn đề ở địa phương bầu cử, các dân biểu Hạ Viện được kiêm nhiệm thêm một chức dân biểu cấp địa phương (hoặc cấp xã, hoặc cấp tỉnh hoặc cấp vùng). Để tránh xung đột lợi ích, các dân biểu cũng bị cấm giữ các chức vụ quản lý ở các cơ quan hành pháp, chủ tịch - tổng giám đốc các doanh nghiệp công, thành viên hội đồng quản trị các công ty hoặc vị trí quan tòa ...

Chức dân biểu cũng không tương thích với với nhiều chức vụ công khác không phải do bầu cử, như thành viên Hội Đồng Bảo Hiến, Hội Đồng Kinh Tế Xã Hội và Môi Trường, Hội Đồng Thẩm Phán Cấp Cao, Hội Đồng Nghe Nhìn Cấp Cao...

Các dân biểu có thời hạn 30 ngày để thôi các chức vụ không tương tích với vị trí dân biểu Hạ Viện.

Nhiệm kỳ của các dân biểu thế nào ?

Một nhiệm kỳ của dân biểu kéo dài 5 năm, trừ trường hợp Hạ Viện bị tổng thống giải tán như vừa qua, và phải tổ chức bầu cử trước thời hạn để thành lập Hạ Viện mới. Trong một số trường hợp đặc biệt, chẳng hạn do không thể kiêm nhiệm nhiều chức vụ, dân biểu có thể « ủy quyền » cho người « dự bị » có tên trong danh sách tranh cử, chẳng hạn sau khi đắc cử hoặc đang trong nhiệm kỳ, dân biểu đó được bổ nhiệm vào chính phủ. Một tháng sau khi kết thúc nhiệm kỳ quan chức chính phủ, vị trí dân biểu của người này sẽ được khôi phục. Các dân biểu không bị giới hạn về số nhiệm kỳ ra ứng cử hoặc trúng cử.

Quyền miễn trừ đối với dân biểu được quy định như thế nào ?

Quyền miễn trừ là quyền được biết đến nhiều nhất của một dân biểu, gồm miễn trừ trách nhiệm và bất khả xâm phạm.

Theo điều 26 của Hiến Pháp, không một thành viên nào của Hạ Viện có thể bị truy tố, truy nã, bắt giữ, giam cầm hoặc xét xử do ý kiến ​​hoặc lá phiếu trong quá trình thực hiện nhiệm vụ (trong các báo cáo của Quốc Hội, các đề xuất lập pháp, các sửa đổi, các câu hỏi được viết ra, các cuộc bỏ phiếu và các phát ngôn trong các phiên họp công khai, trong các ủy ban hoặc trong khuôn khổ các định chế khác của Hạ Viện). Quy định này là nhằm bảo vệ quyền tự do hành động và biểu đạt của dân biểu.

Tuy nhiên, các dân biểu không được phép đưa ra những phát ngôn mang tính xúc phạm hoặc phỉ báng. Nếu họ có những phát biểu kiểu như vậy bên ngoài khuôn khổ hoạt động dân biểu thì có thể bị truy tố trước tòa như bất kỳ người nào khác. Còn tại nghị trường, bình luận như vậy có thể khiến dân biểu bị chính Quốc Hội xử phạt, kỷ luật. Trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng, dân biểu đó có thể bị giảm một nửa tiền lương hoặc bị cấm tham gia nhiều phiên họp.

Ngoài ra, còn có quyền bất khả xâm phạm, tức là quyền của dân biểu được bảo vệ nhưng không liên quan đến việc thực hiện hoạt động cho Quốc Hội. Khi sinh hoạt trong cuộc sống đời thường như một công dân, một dân biểu nếu phạm tội có thể bị truy tố, nhưng việc bắt giữ hoặc việc thực hiện các biện pháp nhằm hạn chế, tước quyền tự do của họ đòi hỏi phải có sự đồng ý của Quốc Hội. Nhưng sự đồng ý của Quốc Hội là không cần thiết trong trường hợp dân biểu phạm trọng tội hoặc phạm tội công khai hoặc khi đã bị kết án chung cuộc (hết khả năng kháng án).

Sự đồng ý cần được thông qua Văn phòng Quốc Hội (gồm 22 thành viên, trong đó có chủ tịch Quốc Hội), chẳng hạn tùy theo mức độ nghiêm trọng của vụ việc. Trái lại, theo trang tin Vie publique về tình hình chính trị, kinh tế, xã hội Pháp và châu Âu, xét tình hình cụ thể, Quốc Hội Pháp cũng hoàn toàn có quyền đình chỉ các thủ tục hình sự nhắm vào dân biểu.

Các dân biểu được hưởng thù lao, trợ cấp thế nào ?

Để đảm bảo tính độc lập của dân biểu, hàng tháng, mỗi dân biểu được nhận khoản thù lao cơ bản khoảng gần 6.000 euro, sau khi đã trừ các khoản đóng góp xã hội, tiền hỗ trợ chỗ ở gần 170 euro, phụ cấp chức vụ gần 1.500 euro. Các dân biểu có con dưới 3 tuổi còn được hơn 300 euro trợ cấp trông trẻ.

Ngoài ra, là một khoản tín dụng khoảng 11.000 euro để trả lương cho tối đa 5 cộng tác viên, trợ lý. Các khoản thuế, chi phí đóng góp xã hội khi dân biểu tuyển dụng lao động đều do Quốc Hội chi trả. Nếu khoản 11.000 euro đó không dùng hết thì dân biểu có thể nhường cho nhóm chính trị của mình để hỗ trợ nhóm chi trả nhân sự, hoặc hoàn trả lại cho ngân sách Quốc Hội.

Về chi phí đi lại, các dân biểu được Quốc Hội cấp vé tàu SNCF hạng nhất. Để di chuyển tại vùng Paris, dân biểu có quyền dùng đội xe và tài xế của Quốc Hội. Dân biểu cũng có thể sử dụng dịch vụ taxi hoặc xe công nghệ (VTC) và được Quốc Hội hoàn tiền. Theo France Bleu, mỗi dân biểu còn được chi trả tối đa 80 chuyến bay giữa Paris và địa phương bầu cử, và 12 chuyến bay đến các địa điểm khác trên toàn nước Pháp lục địa.

Các dân biểu có phải công khai tài sản hay không ? 

Muộn nhất là 2 tháng sau khi vào Hạ Viện, các dân biểu phải công khai tài sản với Ủy ban Minh bạch Tài chính trong Đời sống Chính trị. Đến cuối nhiệm kỳ của dân biểu, Ủy ban này sẽ kiểm tra tài sản của họ để xác định những điểm bất thường về tài chính, tim hiểu liệu dân biểu có làm giàu bất chính hay không.